Fakat taksi şoförü cevaptan hoşnut olmuyor ve “İtalya’nın ihtilaflı topraklar, etnik temelli nefret, sınır ihlalleri gibi nedenlerden dolayı hangi halklarla yüzyıllardır savaş halinde olduğunu öğrenmek istediğini” söylüyor.
Eco, soruyu tam olarak anlamadığı için cevabını şöyle açıklıyor: “Son savaş halinden beri yarım yüz yüzyıldan uzun süre geçti o zamandan beri kimseyle savaşmıyoruz.”
Taksi şoförü: “Düşmanları olmayan bir halk olabilir mi?” diyerek aldığı cevaptan tatmin olmadığını belirtip sohbeti bitiriyor.
Umberto Eco taksiden indikten sonra sorunun üzerinde biraz düşününce Pakistanlı şoförün aslında ne demek istediğini fark ediyor.
“Devletler ulusal kimlik yaratmak, kendi toplumlarını bir arada tutmak için düşman yaratırlar.”
İtalya bu amaçla kimi kendisine düşman seçmişti? Taksi şoförü bunu merak ediyordu.
İtalya’nın yaratılmış düşmanlarını.
Mesela “Büyük düşman” Sovyetler birliği dağılınca ABD’nin imdadına Bin Ladin yetişmişti.
Sadece kimlik oluşturmak, toplumu bir arada tutmak için değil. Devletlerin, değer sistemlerini ölçebilmek ve sergilemek için de düşman bulmaları gerekiyordu.
***
Umberto Eco’nun son çıkan “Düşman Yaratmak” adlı kitabını okuyunca aklıma Türkiye’nin düşmanları geldi?
Sahi Türkiye’nin düşmanları kimler?
Eco, İtalya’nın son 60 yıldır yaşadığı felaketleri; düşmanları dışarıdan bulmak yerine içeride yaratılmış olmasına bağlıyor.
Türkiye de benzer bir durumda.
Birçok devlet kendisine dışarıdan bir düşman yaratırken, Türkiye’de iktidarlar varlıklarını sürdürmek için düşmanı içeride yarattılar.
İktidara gelen partiler tabanlarını bir arada tutmak için kendisine muhalif kesimlere “Türkiye’nin düşmanı” muamelesi çektiler.
Her iktidar kendisinden olmayanı düşman olarak lanse etti bize.
Bu durum toplumda derin ve iyileştirilemez yaralar açtı.
Bir dönem dindarlar, başka bir dönem solcular, her daim Kürtler, bir başka iktidar zamanında ise Aleviler düşman olarak gösterildi bize.
Sonuçta hepimiz birbirimize düşman olduk.
Yaratılan bu düşmanlıklar ortak hedefleri olan insanlar, yani toplum olmamızın önüne geçti. Ortak değerlerimizin oluşmasına fırsat bırakmadı.
Öyle ki iktidarların bu politikaları sayesinde düşmanlık içimize yerleşti. Ruhumuzu teslim aldı.
Muhalif olana düşman gözüyle bakmayı, zihnimize adeta nakşettiler.
En küçük bir fikri ayrılığında karşımızdakine “düşman”, “vatan haini” damgası vurmaktan imtina etmiyoruz.
Bundan dolayı ne acılarımız ortak, ne de sevinçlerimiz.
Ne millet olabildik, ne de devlet.
Ne dünyaya gururla sunacağımız bir değerler bütünü oluşturabildik, ne de onurla taşıyacağımız ortak bir kimlik.
Hepimiz, tabanını kenetlemek ve daha çok oy almak için ötekini düşman olarak tanımlayan iktidarların oyununa geldik.
Yıllarca “aman ‘vatan hanini’, ‘devlet düşmanı’ İslamcılar iktidara gelmesin” korkusuyla en pespaye, en beceriksiz Kemalist iktidarların ülkemizi yönetmesine razı olduk.
“Dikkatli olun yoksa Komünistler iktidara gelecek” diyerek korku pompalayan sağcı, kifayetsiz muhteris iktidarların çapsızlığına mahkum olduk.
“Kürtler bu ülkenin düşmanı, ülkeyi bölmek istiyorlar” endişesiyle toplumumuzun bir parçasına yapılan insanlık dışı muamelelere itiraz edemedik.
İktidarlar yarattıkları düşmanlarla savaşmaktan ülkeye hizmet etmeye vakit bulamadılar.
Ya da kendi beceriksizliklerini ve hilekarlıklarını; düşmanları suçlayarak örtbas ettiler.
Yaratılan bu düşmanlıklardan her seferinde iktidarlar kazançlı çıkarken, kaybeden Türkiye oldu.
Ülke olarak geldiğimiz nokta içler acısı.
Halbuki bizler yani gazeteciler, yazarlar, akademisyenler, doktorlar, öğretmenler… iktidarların, kardeşleri düşman kılan politikalarını boşa çıkarabilirdik.
Düşman severliğin; daha fazla oy almak, iktidarda kalmak tutkusundan kaynaklandığını insanlara anlatabilirdik.
Fakat hiç birimiz bunun önüne geçecek bir üslup ve tutum belirleyemedik.
Hepimiz tam da iktidarların işine yarayacak şekilde bir kampın sözcülüğüne soyunduk.
Kimimiz devletin yanında, yaratılan düşmanın karşısında, kimimiz ise düşmanın yanında, devletin karşısında kendimizi konumlandırdık.
Hala da aynı durumdayız.
Şimdi iktidarda dindarlar var.
Dindarlar yıllarca düşman muamelesi görmüş insanlar olarak bu kısır döngüyü bozabilirlerdi.
Ülkenin bütün enerjisini emen bu kan davalarını bitirebilirlerdi.
Toplumu birbirine düşman etmeyi iktidar olmak için tek yol olarak gören siyasete son verebilirlerdi.
Muhalif olmak ile düşman olmanın çok farklı tutumlar olduğuna insanlara gösterebilirlerdi
Fakat yapmadılar.
Yapmadılar çünkü: Yaratılan düşman korkusu ile seçmeni, taraftarı bir arada tutmak, icraat yaparak tutmaktan daha kolaydı.
Geçmiş iktidarların yöntemini aynen devam ettirdiler.
Hukuksuzluğa bulaşanları adalete teslim etmek ile düşmanlaştırmak arasındaki çizgiyi koruyamadılar.
Ergenekon sürecinde hakkaniyetten uzak bir tutum takındılar.
Ardından Gezi protestocularına düşman muamelesi çektiler.
Son dönemde ise yeni düşman Gülen cemaati.
Her daim düşmana ihtiyaç var.
Çünkü Türkiye’de iktidar olmanın yolu, toplumu birbirine düşman etmekten geçiyor.
Kimin kampı büyük, taraftarı çoksa o iktidar oluyor.
Kimin yarattığı düşman daha korkunçsa, ipi o göğüslüyor.
Geçmiş iktidarların yaptığı gibi bu İktidar da kendi yarattığı düşmanın ne kadar korkunç olduğunu anlatıp, hepimizi bu korkunun karşısında kenetlemeye çalışıyor.
“Yeni düşmandan” bizi korumak için hepimizin hayatını zorlaştıracak olmadık yasalar çıkarıyor.
Aslında iktidarlar yarattıkları düşmanlardan bizi değil kendilerini koruyorlar.
Ve tüm bu politikaların sonucunda geldiğimiz nokta ortada.
Kemalistler, solcular, İslamcılar… hepsi iktidardan bir kazanım elde ettiler ama Türkiye hep geriledi.
Türkiye her gün gözümüzün önünde eriyip yok oluyor ve hiç birimiz bir şey yapamıyoruz.
İktidarlar varlığını sürdürdü ama ülkemiz, dostluğumuz, değerlerimiz, geleceğimiz onarılmaz bir yara aldı.
Şimdi hep beraber Türkiye’nin uçuruma yuvarlanışını izliyoruz.
