Bu yüzden geçmişten bugüne bizlere önemli ipuçları vermektedir. Bölgeler ve yöreler kendi benliklerini korumaları için öz verili insanlara sahip çıkmasından geçer. Bir kültürün asimle olmaması için göç ettiği her yere taşımalıdır. Dedesini, atasını içine alan anlatan geniş bir seceredir. Toplumsal Hüviyet önemlidir. Bana göre kültürler kişinin "Toplumsal Hüviyeti"dir.
Yöre oyunları sosyal yapıyı bütün ayrıntılarıyla ortaya koyar. Hatta halk bilimcileri; oyuncuların oyunları insanların karakterleriyle yakın ilgisi vardır.
Zekeriye Dede Kars-Ardahan-Iğdır-Artvin-Erzurum yöresinin sosyal yapısıyla oyunları arasında bir ilişki kurmuş birisidir. Halkoyun geleneğimizi köyden kente büyük bir özveriyle yansımaktadır.
Bazı sanatçılar kitaplarla ancak anlatılır. Zekeriya Dede'de kitaplara sığmayacak güzel bir yaşamı ve renkli bir öz geçmişi olan birisidir.
Kars Ardahan ve Anadolu'nun halk oyunlarını bu güne kadar karşılıksız taşıyıp, emek veren bana göre yöremizin Halk adamıdır.
Yöremizin büyük usta oyuncusu Dede, bu güne kadar halkoyun kültürünü yaşatmış, yetiştirdiği öğrenci sayısı binlerin üzerindedir. Halk oyunlarımız Dede'nin çabalarıyla ayakta durmaktadır. Kars, Ardahan, Iğdır'ın oyunları bu gün Kartal Uğur Mumcu Derneğinde yetişen her yıl 100'e yakın çocuk dans, bale, müzik, sinema, tiyatro, oyunculuk ve spor faaliyetleri, Ayrıca Halk Oyunları, tiyatro, sinema oyunculuğu gönüllü olarak vererek gençleri sanata yönlendirmiştir.
Dede, halk oyunlarımızı hem yaşatmış, hem de gelecek kuşaklara aktırılması için binlerce öğrenciye yöremizin oyun kültürünü kazandırmıştır. Bana göre Zekeriye Dede halk oyunları kültürünü yaşatırken tarihe derin bir iz bırakmıştır.
Zekeriye Dede gibi birisi sanatçı olsaydı , Kars Ardahan Iğdır'ın türküleri sahipsiz kalmaz, başkalarına yem olmazdı. Bu güne kadar yüzlerce türkülerimizi starlar kullandı. Ama hiç kimseden ses çıkmadı. Yani bir kültüre sahip çıkmak, onu kucaklamak bir kültüre sürekli sahip çıkmak, konuşulduğu kadar kolay değildir, emek ister. Çaba ister, uzun süre yılmadan sahiplenmek gerek her türlü bedel ödemeyi göze almak gerek. Aşırı derecede duyarlı olmak, ister Zekeriya Dede bu konuda ailesini, çocuklarını feda etmiş. Her toplantıya ücret almadan ailece katılıp destek sunmuştur.
Zekeriya Dede'nin sayesinde yöre oyunlarımız ulusal TV'lerde yer bulmuş, izleyicisi oyuncuları alkışlarken bilmeden KAI'lılar da ayakta alkışlamıştır.
Zekeriye Dede Kültürümüzü omuzlayıp, sınırları aşmış, uluslararası yarışmalara katılıp halk oyunları dalında, Amerika'da yapılan yarışmada Dünya birinciliğinin yanında, yurdumuzda düzenlenen yarışmalarda da çeşitli birincilikler kazanarak, bakanlık tarafından verilen 'jüri'ünvanı aldı. Geçen yıl TRT'nin açtığı yöre oyunlar yarışmasına katılıp ikinciliğe kadar yükselip, halk oyunlarımızı tanıtırken, sadece hava durumlarında dile getirilen illerimizin isimlerini güzel bir şekilde lanse edilmesine vesile olmuştur.
Türk sinemasına KAI kimliğiyle katılmış, dersine iyi çalıştığı için rollerinde hep başarılı olmuş, sinema ve tiyatro çalışmalarında "Gülcan Aşığı Köylü Memo" adlı filmlerin senaryosunu yazarak başrollerini oynarken kendisini alkışlatmayı da başarmıştır.
1942 yılında Ardahan’da doğan Dede; Sivas Kabakyazı Öğretmen Enstitüsü ve Türk Halk Oyunları,Tiyatro Türk Halk Müziği Sinema ve Televizyon oyunları ve senaristlik bölümünü bitiren Dede;. Ardahan, Hakkari Yüksekova ve İstanbul ilinde öğretmenlik, Milli Eğitim Müdürlüğü ve Halk Eğitim Müdürlükleri görevlerinde bulundu. İstanbul'da Kartal, Pendik, Maltepe, Sultanbeyli, Tuzla gibi beş ilçeyi kapsayan bölgede Halk Eğitim Müdürlüğü yaparken, halk oyunlarının yaşamasında yoğun çaba göstererek gelecek kuşaklara aktarılmasında bir köprü görevini severek üstlenmiş, yöre oyunları kültürüne sonuna kadar sarılmıştır.
Peki biz Dede için ne yaptık dersiniz? hiç bir şey.
Derneklerimizin gecelerine renk katsın diye Zekeriya Dede'yi ararken para konusunu dile getirmemiş, Dede sanki KAI'rın kadrolu bir ekibi gibi bazen de emir vaki davet edilmiştir.
Yok, kelimesine alışık olmayan Zekeriye Dede ve ailesi ; Herkese evet demiş, 50 kişilik ekiple gecelere katılmış, bazen ekibin minibüs parasını da bile alamamıştır.
Görevi sırasında her görevde takdir ve teşekkür almış, Bakan Avni Akyol döneminde Tebliğler dergisinde en başarılı öğretmen olarak plaket alarak öğretmenlik görevinde de hemşehrilerini ve yakınlarının gururu olmayı başaran bir hemşehrimizdir.
Zekeriya Dede'nin folklorumuzun yaşatılması ve geliştirilmesi konusunda da elinden gelini yapmış, Halk oyunlarımız ayyuka çıkmıştır. Oyunların formatlarını bozmadan gelecek kuşaklara taşımayı ustaca başarmış. Sınırları zorlayıp Uluslararası arenada taşıyıp ödül alarak göğsümüzü kabartmıştır.
Benim değerli büyüğüm, onurlu hemşehrim, kendisiyle, yaptıklarıyla, duruşuyla kendime bir baba gibi yakın görüp, kendisiyle gurur duyduğum Zekeriye Dede'nin hakkını kimse ödeyemez. Bu yüzden bunca emeğindin dolayı Dede Heykeli yapılacak bir kültür adamıdır.
Mustafa Küpeli